Kunst en frustraties op het internet

Voor een interview over hun nieuwste voorstelling, Leave a comment ben ik uitgenodigd in het kantoortje van het Brusselse gezelschap Tristero, dat zich in het gebouw vooraan in het Kaaitheater bevindt. Het trio, bestaande uit Kristien De Proost, Youri Dirkx en Peter zoekt graag naar minder bekende repertoirestukken en heeft een oog voor kwaliteitskomedies. Zelf maken ze ook eigen creaties, zoals dit Leave a comment, gebaseerd op de commentaren die je vindt onder YouTube filmpjes. “Internet is net als het carnaval: een moment waarin iedereen zich met een masker anoniem maakt en alle remmen worden losgelaten.”

Leave a comment heeft een voorgeschiedenis, heb ik begrepen?
Youri: De nieuwe voorstelling is inderdaad gebaseerd op een voorstudie die we in 2014 voor het Festival XS in Théâtre National maakten. Het is ook met haast dezelfde crew, enkel David Dermez wordt ditmaal vervangen door Cédric Coomans. Je kan de 20 minuten durende voorstelling van toen zien als een schets voor wat het uiteindelijk nu geworden is. We zijn na de opvoering op het festival verder gaan zoeken naar meer materiaal. Eigenlijk hebben we veel zijsporen bewandeld en een hele omweg gemaakt om terug bij het aanvankelijke vertrekpunt uit te komen.

Peter: Leave a comment vertrekt vanuit bedenkingen over het fenomeen internet en dan vooral over alle meningen, blogs, fora, lezersbrieven en commentaren die je er kan vinden. In haar beginjaren was het internet een veelbelovende gegeven: het zou iedereen verbinden, het zou van de wereld een dorp maken, het zou een wij-gevoel creëren waar iedereen deel van zou zijn. In de realiteit draait dit echter wat anders uit.

Internet is inderdaad enerzijds een fantastische plek waar je alles kan vinden en waar je in contact staat met mensen over de hele wereld. Maar internet brengt mensen niet alleen in contact met elkaar, het isoleert hen ook. Iedereen achter zijn eigen computer, los van elkaar en enkel nog virtueel verbonden. De hoeveelheid informatie, futiliteiten of niet, die via het internet op je afkomt is duizelingwekkend. We verhouden ons heel dubbelzinnig tegenover die overload; enerzijds geven we te kennen dat het uiteindelijk allemaal maar onzin is, dat die onophoudelijke stroom ons vermoeit en verlamt. Anderzijds blijkt onze honger naar nieuws en vooral naar nieuwtjes te groot om te stillen. Het lijkt ook alsof die overload aan informatie de mensen aanzet zich af te sluiten voor wat van buitenaf komt.  Hoe meer we met de wereld geconfronteerd worden, hoe meer we geneigd zijn die te begrenzen, soms ook letterlijk. We worden op het internet overspoeld door de persoonlijke meningen van iedereen die bereid is om zijn of haar 'inzichten' met de wereld te delen. Het is dan ook de ideale plek om kennis te maken met de 'onderstroom van frustraties'. Je kan het vergelijken met het carnaval: een moment waarin iedereen zich met een masker anoniem maakt en alle remmen worden losgelaten. Alle controle wordt overboord gegooid. Een plek waar je dit heel duidelijk tegenkomt is in de commentaren die mensen kunnen geven: op nieuwssites, blogs, fora of op Youtube filmpjes...

Los van het entertainende karakter van die commentaren bij YouTube-filmpjes, een guilty pleasure, is het dus boeiend materiaal om het over de schaduwkant van sociale media en internet te hebben.

Jullie vertrekken dus vanuit Youtube-filmpjes en commentaren. Hoe pakken jullie dit aan en wat doen jullie ermee?
Peter: We zijn aan de slag gegaan met de commentaren die op YouTube bij een filmfragment stonden. Dat materiaal bleek snel heel speelbaar: verschillende stemmen met verschillende stijlen en niveaus. We hebben uiteindelijk een fragment gekozen uit een bestaande fictiefilm. We vonden het belangrijk om voor fictie te kiezen, omdat het fragment op zich sterk genoeg moest zijn, en omdat het een manier is om stil te staan bij de precaire situatie van kunst vandaag, en bij de vrijheid van meningsuiting. De comments zijn veelzijdig en meerstemmig, het is mooi om te merken dat fictie mensen nog kan beroeren. Tegelijk is het heel confronterend; de verharding van het taalgebruik in discussies komt niet uit de lucht vallen.

Youri: We hebben de lange lijst commentaren doorgenomen. De vele vreemde formuleringen en spelfouten bijvoorbeeld tonen hoe snel mensen hun vaak ondoordachte mening plaatsen. Maar het kan ook wijzen op een lage scholing van de commentator. Of op het feit dat er veel wordt geschreven in ‘de internettaal’ Engels, zonder dat iedereen die echt machtig is.

Jullie maakten al eerder voorstellingen waarin jullie met gevonden materiaal werken. The Search Project was gebaseerd op zoekertjes, Iemand van ons op quotes over politiek uit de media.
Peter: Dat klopt, ik werk graag met gevonden materiaal. Ik kan dan zelf parameters vastleggen aan de hand van dewelke ik selecteer en kies. Het lijkt wel alsof ik op die manier een eigen orde in de chaos kan leggen. Ik houd vast aan de parameters en ik zie waar ik uitkom. Het is ook een vorm van schrijven maar dan een die te vergelijken valt met puzzelen, met een taalspel.

De Tristero-kern breidt wel vaker uit voor voorstellingen. Ook in deze voorstelling staan jullie niet alleen op het podium. Hoe zijn Mélanie Zucconi, Cédric Coomans en Pierre Sartenaer erbij gekomen?
Youri: Cédric heb ik vorig jaar leren kennen toen we beiden in dezelfde voorstelling speelden (High Heels van Remah Jabr). Mélanie speelt regelmatig mee met Transquinquennal en was er bij de Franstalige versie van Iemand van ons, L’un d’entre nous ook bij. En Pierre Sartenaer kennen we al lang en speelde ook mee in The Search Project.

Samen werken met anderen is belangrijk. Het laat telkens een nieuwe wind door het gezelschap waaien. Moesten we dat niet doen, zouden we teveel dezelfde soort dingen maken. Maar onze constellatie verandert ook soms. Toestand is bijvoorbeeld een voorstelling waarin Kristien alleen werkt. Reset is dan weer een productie die we echt alle drie samen hebben gemaakt. Hoewel dat daar uiteindelijk ook nog twee anderen mee op scène stonden...

Het stuk speelt in het Nederlands, Frans en Engels. Meertaligheid keert regelmatig terug in jullie werk, waarom?
Youri: Enerzijds zijn we een Brussels gezelschap. Meertaligheid, en dan vooral Nederlands en Frans naast elkaar, is een dagelijkse realiteit voor ons. Dat mee in de voorstelling nemen is dus niet zo abnormaal. We vertalen wel af en toe een voorstelling. Kristien is bijvoorbeeld net terug van Rio de Janeiro, waar ze Toestand in het Frans heeft gespeeld op een festival. Ze speelde de voorstelling ook al in het Engels. Soms treden er ook lichte verschillen op per vertaling. Iemand van ons is gemaakt voor vier acteurs. De Franse pendant, L’un d’entre nous, werd gespeeld door 7 acteurs. We maakten ook een Portugese versie, Um de nos die gespeeld werd door allemaal bejaarde mannen en vrouwen. Inhoudelijk blijven de voorstellingen wel trouw aan de oorspronkelijke versie.

Een interview met Youri Dirkx en Peter Vandenbempt door Eva Decaesstecker op 5 oktober 2016, Kaaitheater.